Godo_official: БАЯЛАГ гэж юу вэ & АЗУР ба ЛАЗУР

\өөрийн би-тэй хийсэн товч ярилцлага\

- БАЯЛАГ ГЭЖ ЮУ ВЭ ?

- Хүн.

- ХҮН ЮУ БҮТЭЭДЭГ ВЭ?

- Түүх.

- ТҮҮХ ЮУ БҮТЭЭДЭГ ВЭ?

- Эх орон.

- ЭХ ОРОН ГЭЖ ЮУ ВЭ?

- Байгаль, Дэлхий, Тэнгэр, Нар, Сар, Од, Гариг, Эрхис, Далай, Шороо,

Мод, Чулуу, Уулс, Тал, Ан амьтан.... эх орон гэж....ер бүх юм.

- БАЯЛАГ ХЭРХЭН БИЙ БОЛДОГ ВЭ?

-Цаг хугацааны уртад.

* * * *

1. Том талсттай Азурын чулуу, Шилу зэсийн орд, Гуандун муж, Хятад

1. Azurite with large crystals and light surface weathering.
Shilu Mine, Guangdong Province, China

АЗУРЫН ЧУЛУУ ГЭЖ ЮУ ВЭ?

ЗЭС урвалд орж, ЗЭСИЙН ХҮДЭР-ийн ОРДООС л АЗУРЫН ЧУЛУУ хэмээх зөөлөн, гүн хөх ЗЭС-ээс ялгаран үүсдэг эрдэс бодис үүсэн бий болдог. Эрдэс бодис, нүүрсхүчлийн давсыг /carbonate - нүүрстөрөгчийн давс; carbon – нүүрстөрөгчөөр нь бүр шил зүсдэг алмаз, хорын цаас хийж болдог./ эрт дээр үеийн хүмүүс мэддэг , ашигладаг байсан ба байгалийн түүхнээ ГРЕК хэлэнд – υανός [kuanos] - ГҮН ХӨХ гэсэн утга бүхий, Англи хэлэнд – cyan, Латин хэлний нэршил нь - caeruleum.

Азур ер бусын тунгалаг цэвэр гүн хөх өнгөтэй байдаг шалтгаан нь эртний эрт уламжлалаар анагаах увдистай, чийгшил багатай цөлийн, өвлийн гүн хөх хязгааргүй уудам цэлмэг шөнийн тэнгэр лугаа бэлгэдэл болон оршимуй.

ЭМЧ ДОМЧ, ОТОЧ МАНАЛ БУРХАНЫ ДҮР

Бүхий л эрдэс бодисын чуулбар тусгал болсон азур болон лазурыг араб персээр lazhward (لاژورد),

[ лапиз лазур - lapis lazuli ] гэж дууддагийг хожим Англи хэлтнүүд "stone of azure" - азурын чулуу хэмээн нэрийджээ.

MINERALOGY - ЭРДЭС СУДЛАЛ; ЭРДЭС ЗҮЙ

Зэс исэлдэж урвалд орох:: Хоёр төрлийн зэсийн нүүрсхүчлийн давс, эрдэс бодисоос АЗУРИТЫН ЧУЛУУ үүсэн бий болдог бөгөөд л үүнийг ашигт малтмал хэмээмүй. Азуритын чулуу маш зөөлөн, дулаан, халуунд амархан устаж үгүй болдог. Ер ажиглаад байх нь ээ буддын сүм хийд нь ихэвчлэн модоор урласан байдаг бөгөөд хана туурга адрын хээг хөх өнгөөр чимсэн байхыг та олонтаа ажаа байлгүй, бас тийм ч хурдан бүдгэрч баларч арилаагүй байдаг шүү, яг энэ мөрнөөс ....түүхийн.... 700 гаруй сүм хийд.... хүнтэйгээ.... номтойгоо.... шатаагдсан нь.... нэмээд зэс гуулин бурхадын баримал /баримал бол урлагийн бүтээл – 80, 90 тохой оргинал МАЙДАР БУРХАН/ хэнээр хэрхэн бүтээгдэж хаашаа одсон нь.... хачин.... эргэлзээтэй.... бодогдох.... санагдах...., уг нь зэсээ хөрсөнд нь байлгаж л байхгүй дээ! Тэгсэн бол МОНГОЛ жинхэнэ тэнгэр газар холбосон ХӨХ зам татуулаад л.... бүх хүн ХӨХ дээл өмсөөд л.... заа за доор удахгүй танилцана.

Азур Устах явц:: нүүрстөрөгчийн давхар ислээ алдаж шингэн төлөвт шилжин хар өнгийн биет /ХАР АЛТ буюу НҮҮРС арай биш байгаа/, зэсийн ислэг нунтаг болон хувирдаг байна. Энгийнээр бол зэсийн нүүрсхүчлийн давс дангаараа байгальд оршдоггүй.

Азуритийн химийн томъёо:: Cu3(CO3)2(OH)2 Зэсийн нүүрсхүчлийн давс, устөрөгчийн хий.

ХӨХ ШОРООН БУДАГ

Зуун зууны туршид хэрэглэсээр ирсэн Гүн Хөх буюу УЛЬТРАМАРИН алтнаас үнэтэй шороон будаг байсан гэдэг. Газарзүйн байршил, нутгийн хөрсний онцлог, эрдэс бодисоос хамаараад улс орон бүрийн азурын гүн хөх харилцан адилгүй байдаг. Нэг үгээр бол зэсийн хүдрийн ордтой улс болгонд АЗУР хэмээх энэ ХӨХ чулуу байх, хөрсөндөө зэстэй л бол бий болох боломжтой. Байгаль дэлхийд хур тундас хаа сайгүй тэгш тэнцүү буудаг шүү дээ. Дундад зуун буюу XII-XV зуунд Лазурын чулууг одоогийн Афганистанаас олборлож баруун европ тийш далайгаар зөөж худалдаалдаг байсан бөгөөд тухайн үеийн өрнийн зураачдын уран зургийн дэг ёсонд зөвхөн хаад, хатдын нөмрөг, өмсгөлийг зурахад зориулдаг бүр хэрэглэх будгийн хэмжээг нь хүртэл гэрээнд тусгадаг байв. Хөх шороон будгийг тостой холих үед зөөлөн ногоон, харин өндөгний шартай холиход саарал ногоон өнгө үүсдэг. Азур буюу Лазурын чулууны хөх шороон будаг гүн, тод, цэвэр учир маш үнэтэй тиймдээ ч байгаль дээрх ультрамаринаас /хөх/ гүнээрээ ялгардаг. Ультрамарин халууныг тэсвэрлэдэг бол азур хар зэсийн исэл болж орхидог байна.

Гэхдээ.... шавар шороон ханан дээр гүн хөхөөр зурсан зураг 2000 гаруй жил өнгөрсөн байхад будаг нь ховхорсон хуучирсныг эс тооцвол түүхэнд байрандаа үлддэг хоёр гуравхан өнгийн нэг. Уйгурчуудын нутаг дахь өнөөгийн Шинжаан мужын Кызылын агуйн хана адрын зураг,

шинжан, кызыл

Ганьсу мужийн Дунхуанийн ханын зураг, за цаашлаад Афганистаны нэг хот бүр тэр чигээрээ ХӨХ гадартай барилга байшинтай, үлгэрийн хот шиг.... ГАЙХАМШИГТАЙ. Төмөр ийм гоё хөх өнгийг ялгаруулдаг гээд бод доо.Нэгэн өдөр огторгуйд нисэж явсан одон гараг эрхис манай дэлхийн хаа нэгтээ унаж сая л хүн төрөлхтөн ТӨМӨР-тэй болсон нь сая сая жилийн уртад уг нэрийг олтлоо урвалд оржээ гэсэн үг. Дайн байлдааны зэр зэвсэг, ахуй хэрэглээндээ бид төмрийг янз бүрээр л хэрэглэдэг шүү дээ.

СОЛИР – СҮҮЛТ ОД – КОБАЛЬТ – ТӨМӨР - ган

Мөнгөлөг саарал, гялалзсан, хатуу, буцаан хайлуулж болдог КОБАЛЬТ газрын хөрсөнд, өнгөн гадаргуунаас олддог, химийн элемент Co, атомын дугаар 27

Тайлбар:

Azurite – Азур – Азурын чулуу - Гүн хөх

Cobalt – Кобальт – Солирын төмөр

Metal - Метал- Төмөр, хүдэр агуулсан эрдэс