 |
| 2019 Ц.НАМХАЙДОРЖ |
12 сарын 23, 2020
"Улаанбаатар Сонгдо" эмнэлгийн зүрх судасны эмч
Ц.Намхайдорж өнгөрсөн бямба гаригт “Зүрхний цусан хангамжийн дутагдал” сэдвээр иргэдэд
үнэ төлбөргүй зөвлөгөө хүргэсэн юм. Манай улсад халдварт бус өвчний улмаас нас
барах шалтгааны нэгдүгээрт зүрх судасны өвчин ордог аж. Гэтэл эл өвчнөөс иргэд
урьдчилан сэргийлэх мэдлэг муу, өвчнөө хүндрүүлэх тохиолдол олон гарч байна.
Ц.Намхайдорж эмчийн зөвлөгөө уулзалтад маш олон иргэд ирсэн бөгөөд, зүрх
судасны өвчлөлийн шинж тэмдэг, урьдчилан сэргийлэлтийн талаар түүнээс тодруулж
байв. Ингээд Ц.Намхайдорж эмчийн зөвлөгөөг тоймлон хүргэж байна.
Зүрхний бичлэгээр хүний
зүрх өвчилснийг оношилдоггүй
Тухайн хүний зүрх
өвчилсөн эсэхийг ганцхан зүрхний бичлэгээр оношлох боломжгүй. Өвчтөнд ямар
зовиур илэрч байгаа, ямар архаг хууч өвчтэй, илэрсэн шинж тэмдгийг үзлэгээр
чагнаж, цусны шинжилгээ, багажийн шинжилгээ хийлгэсний дараа онош батлагдах
ёстой. Ганцхан хүчин зүйл, хэмжигчээр ямар ч өвчнийг тодорхойлохгүй. Иргэд өөрт
нь илэрсэн шинж тэмдгээр дур мэдэн эм уух, өвчтөнд илэрсэн шинж тэмдгээр онош
тавьж, антибиотик хийдэг эмч нар байдаг. Энэ асуудал дээр өвчтөн ч, эмч нар ч
зөв ойлголттой байх ёстой.
Шигдээс болчихоогүй л
бол зүрх 15 минутаас илүү өвддөггүй
Зүрхний өвчин амрахаар
намддаг. Шатаар өгсөх, биед ачаалал өгөхөд дэлсч, хатгадаг ч амрахаар намдаг.
Мөн зүрх рүү бага зэрэг хатгаж өвдөхөд хэлэн доороо валидол тавихад тайвширч
намдаг. Зүрх өвдөх хугацаа онцлогтой. Зүрхний шигдээс болоогүй бол 15 минутаас
илүү зүрх өвддөггүй. Зүүн гар бадайрч, зүрх өвдөөд байна гэж иргэд ярьдаг.
Гэтэл зүүн гар бадайрч өвдөх болгон зүрхний өвчин байх албагүй. Зүрхний
өвдөлтийн ерөнхий хэдхэн шинж байдаг. Зүрхний өвчин хоолтой холбоотой. Хоол
идсэний дараа цээж хөндүүр болж, шахах шинж тэмдэг илэрнэ. Хүйтэн агаар сөрж,
алхахад, хүнд юм өргөхөд, ачаалал нэмэгдэхэд, цээж хөндүүрлэж, зүрх рүү
хатгавал зүрхний өвдөлтийн хамгийн гол шинж тэмдгүүд юм. Өөрт чинь болон гэр
бүл, найз нөхдөд тань зүрхний өвдөлтийн дээрх шинж тэмдэг илэрдэг бол яаралтай
эмнэлэгт хандах хэрэгтэй гэж зөвлөмөөр байна. Зарим хүн зүрхний өвдөлтийг
ходоодтой андуурдаг. Ходоод өвдөөд байна гээд зүрхний шигдээс болсон хүмүүс бий.
Иргэд эмнэлэгт ирж оношлуулахаасаа өмнө өөрөө өвчнөө оношилж, дур мэдэн эм
уусан байдаг. Энэ нь зарим үед гай болж өвчнийхөө шинж тэмдгийг бүдгэрүүлдэг. Эмийн сангаас өвчин
намдаах эм авч уугаад гайгүй болдог ч эцэстээ цаг алддаг. Өнөөдөр эхний
өвдөлтөөр эмнэлэгт ханддаг иргэн маш цөөхөн. Энэ нь гол аюул болоод байна.
Ямар үед зүрхний
шигдээс болдог вэ
Зүрхний шигдээс болсон
хүмүүсийн 60-70 хувь нас барах магадлал өндөр. Хамгийн энгийнээр тайлбарлавал,
зүрхэнд цус дамжуулдаг титэм судас таг бөглөрөхийг зүрхний шигдээс гэж хэлдэг.
Бөглөрсөн титэм судас дагасан зүрхний булчингууд үхэж эхэлдэг. Хэрвээ том судас
бөглөрсөн бол зүрх шууд зогсох эрсдэлтэй. Тиймээс иргэд ийм эрсдэлд орохгүйн
тулд цусаа шингэлдэг эм ууж, дасгал хөдөлгөөн сайн хийж байх ёстой. Хүнд
төрөлхөөс олон судас заяасан байдаг. Төрөлхийн титэм судас томтой хүмүүс
байдаг. Үүнийг хүн амьдралынхаа хэв маягаар өөрчилж болно. Саунд орохоор бүх бие
улайж, хөөдөг. Учир нь, халуун газар ороход хүний биеийн нэмэлт судаснууд
тэлэгдэж, бие улайдаг гэсэн үг. Хүний биеийн 60-70 хувийн судаснууд нь нөөцөнд
байдаг. Тиймээс байнгын ачаалал авч, дасгал хөдөлгөөн хийвэл зүрхний
харагдахгүй байгаа судаснууд ажиллаж эхэлдэг. Ийм хэмжээний ачаалал авдаг хүн
зүрхний шигдээс болсон ч бусад судас нь ачаалал авдаг учраас гэнэтийн цочрол
үүсдэггүй. Тиймээс зүрхний шигдээс болохгүйн тулд дасгал хөдөлгөөн сайн хийж,
нэмэлт судаснуудыг ажиллуулж байх ёстой. Тамирчин хүмүүсийн зүрх битүү судас
байдаг. Харин дасгал, хөдөлгөөнгүй байдаг хүний зүрх хэдхэн том судас нь
ажиллаж, хэрвээ тэр судсанд асуудал үүсвэл эрсдэл маш өндөр болно, хэрвээ
зүрхний шигдээс болвол хугацаа маш чухал. Хүний амь нас секунд, минутаар хэмжигдэнэ.
Хугацаа алдах тусам зүрхний булчингийн үхжих талбай нэмэгдэнэ. Тиймээс аль
болох богино хугацаанд эмнэлэгт хандаж, яаралтай тусламж авбал зүрхний
булчингийн үхжих талбай, нас баралтыг бууруулах боломжтой. Түргэн тусламж иртэл
огцом эвгүй зовиур илэрвэл аспириныг гурав давхарлаад уулгахад буруутахгүй.
Хэрвээ нитроглицерин, валидол тавихаар намдаж байвал бүр эвгүй болж байна гэсэн
үг. Өвчин намдаах эм уулгасны дараа яаралтай эмнэлэгт очих хэрэгтэй.
Ц.Намхайдорж эмч
иргэдэд зүрхний өвчний талаар ерөнхий мэдээлэл өгсний дараа иргэдийн сонирхсон
асуултад хариуллаа.
Нэмэлт тэжээл, уураг,
судас тэлдэг бүтээгдэхүүн зүрх өвчлүүлдэг
-Хүмүүс маш олон
төрлийн даралт ихсэх өвчний талаар ярьдаг. Цусны, бөөрний, нүдний даралт гэдэг.
Үүнийг яаж ангилж, даралт ихсэх өвчин юунаас үүдэлтэй байгааг хэрхэн мэдэх вэ ?
-Иргэд даралт ихсэх өвчний
талаар маш их ярьдаг. Даралт ихсээд байна гэхээр нь бөөрний гаралтай юм байна
тэр эмийг ууна гэж ярьдаг. Анагаах ухаанд даралтыг хоёр хуваадаг. Анхдагч
даралт, хоёрдогч даралт гэж. Хүн эхээс төрөөд 4, 5 жилийн дараа судас хатуурах
шинж тэмдэг илэрч, 50, 60 нас хүрэхэд судас хатууралт эрчимтэй явагдаж, даралт
ихсэх магадлал өндөр болдог. Энэ нь ихэнх хүнд байгалийн жамаар үүсдэг учраас
анхдагч даралт гэж нэрлэдэг юм. Өнөөдөр 70, 80 настай хүний даралт ихсэхгүй
байх магадлал тун бага. Гэхдээ 70, 80 настай ч даралт нь ихэсдэггүй, өөртөө
анхаардаг хүмүүс бий. Байнгын дасгал, хөдөлгөөн хийж, илүүдэл жингүй, амьдралын
зөв хэв маягтай хүмүүс даралтны эм уудаггүй. Хоёрдогч даралт гэдэг нь ямар
нэгэн шалтгаантай байдаг. Дотоод шүүрэл, төрөл бүрийн судаснууд, бөөр, бөөрний
дээд булчирхай зэрэг маш олон шалтгаанаас үүдэлтэй. Үүнийг маш нарийн шинжилгээ
хийж тогтоодог. Анхдагч даралтыг хянана л гэсэн ойлголт байдаг. Харин
эмчлэгддэггүй. Насан туршдаа даралтны эм уудаг шалтгаан ердөө л энэ. Залуу
хүний даралт ихсээд эм уугаад тогтвортой байлгаж цаашлаад амьдралын буруу хэв
маягаасаа салж, стресстэхгүй байвал эмээ зогсоож болдог. Харин эм уухаа болиход
даралт эргээд ихсээд байвал байнга эм уух ёстой. Учир нь, даралтыг савлуулж
болдоггүй. Өнөөдөр иргэдийн ихэнх нь даралтаа ихсэхээр эм ууж байгаад зовиургүй
болсных нь дараа даралт буучихлаа гээд эмээ уухаа больчихдог. Даралтаа эмээр
гэнэт буулгаж, ихэсгэх нь буулгаагүй байхаасаа эрсдэлтэй. Тиймээс даралтны
эмийн тунг тааруулж тогтмол ууж, даралтаа хянах нь хамгийн зөв арга.
Хоёрдогч даралт бол
эмчлэгдэх боломжтой. Хамгийн гол нь шалтгаан юунаас байна гэдгийг зөв
тодорхойлсон тохиолдолд эмчлэгдэнэ. Хэрвээ бөөрний судас нь нарийсч, түүнээс
болж даралт ихэсч байгаа бол бөөрний судас тэлэх эмчилгээг хийвэл даралт
тогтворжино. Бөөрний дээд талд байгаа хавдраас болж даралт ихсээд байвал мэс
заслаар хавдрыг авчихвал даралт тогтворжино. Энэ мэтчилэн хоёрдогч даралтын
шалтгааныг нарийн шинжилгээгээр тогтоож эмчилнэ. Түүнээс бус иргэдийн ярьснаар
бөөрнөөс болж байна гээд дур мэдэн эм, тариагаар үйлчилж огт болохгүй. Хоёрдогч
даралтыг нарийн мэргэжлийн эмчээр тодорхойлуулж, зөв эмчилгээг хийлгэх ёстой.
-Тамирчдын хувьд хэт их
ачаалал өгснөөс болж зүрх өвдөх, томрох шинжүүд гарч байна. Энэ юутай холбоотой
вэ?
-Тамирчдын хувьд хоёр
асуудал байдаг. Нэгд, бэлтгэл хийж байна гээд төрөл бүрийн нэмэлт тэжээл,
уураг, судас тэлэгч маш их хэрэглэдэг. Энэ нь зүрхийг нэг талдаа өвчлүүлдэг.
Маш буруу гэсэн үг. Монголын тамирчдын хувьд энэ асуудалд мэргэжлийн зөвлөгөө
өгдөг, хянадаг эмч, байгууллага гэж байдаггүй. Тиймээс нэгнээсээ сонссоноо
нөгөөдөө дамжуулан төрөл бүрийн нэмэлт тэжээл уудаг, дусал хийлгэдэг. Үүнээс
үүдэж зүрх тэлдэг. Хоёрт, маш их ачаалалтай ажиллаж байсан зүрх зузаардаг.
Зузаарсан үедээ спортоо огцом хаявал гэнэт таргалдаг. Хэрвээ спортоо орхисон ч
хэвийн дасгалаа хийгээд явбал эрүүл мэндэд асуудал үүсдэггүй. Гол нь ихэнх
тамирчид спортоо орхисны дараа архи, тамхи ихээр хэрэглэж, нойр хоолгүй олон
хоног стрессдэж, зүрхэнд эрсдэл өндөр болж эхэлдэг. Тэгэхээр их ажиллаж байсан
зүрх эсрэгээрээ хурдан муудах аюултай. Цаашид манай улс зөвхөн тамирчдад
зориулсан эмнэлгийн байгууллага, тусгай мэргэшсэн эмч нартай болох ётсой.
-Судасны хатуурлыг
эмчилдэг сүүлийн үеийн технологийн эмчилгээ монголд нэвтэрсэн үү?
-Судасны хатуурлыг
эмчилдэг хоёр төрлийн эмчилгээ байдаг. Титэм судсанд хурц шигдээс болоход бүлэн
үүсдэг. Үүнийг соруулах эмчилгээг монголд хийж байгаа. Хоёрт, судас хатуурч, товруу үүссэн байхад
нь авдаг эмчилгээ одоохондоо монголд нэвтрээгүй, дэлхий дахинд энэ эмчилгээг хийж байгаа.
-Та зүрхний шигдээсээс
сэргийлэхийн тулд цусаа шингэн байлга гэсэн. Цусаа хэрхэн шингэлэх вэ?
-Хүний цус өтгөрдөг.
Давсны хэрэглээ өндөр, илүүдэл жинтэй, сахартай, шээсний хүчил ихтэй, цөс өтгөрснөөс
үүдэж судас хатуурч, цус өтгөрдөг. Цус өтгөн байна гэхээр иргэд аспирин ууж, цусаа
шингэлнэ гэж ойлгодог. Аспирин уугаад хамраас нь цус гарвал цус шингэрлээ гэж
ойлгодог. Аспирин цус шингэлдэггүй. Харин ямар нэгэн байдлаар судас гэнэтийн цус
алдахад түүнийг тогтоох үйлчилгээтэй эм. Тэгэхээр аспирин бол титэм судасны өвчнөөс
анхдагч урьдчилан сэргийлэлт биш. Анхдагч урьдчилан сэргийлэлт гэдэг нь тухайн
хүн өөрт нь эрсдэл байна гэдгээ мэдэх юм. Илүүдэл жинтэй, тамхи татдаг бол цус
өтгөрөх эрсдэл өндөр байна гэсэн үг. Өөрт байгаа эрсдэлээ багасгаж тамхи
татахгүй, жингээ хасах хэрэгтэй. Түүнээс аспирин уугаад цусаа шингэлж байна гэж
эндүүрч болохгүй.
Харин титэм судас нь
тодорхой хэмжээгээр нарийссан, эсвэл даралт байнга ихсээд байгаа бол аспирин
заавал уух ёстой. Учир нь, зүрхний шигдээс, харвалт өгөхөөс урьдчилан сэргийлж
байгаа юм.
Цус шингэлэх арга гэвэл
монголчууд дээр үеэс цусаа ханаж шингэлж ирсэн. Цус ханах нь
монголчуудад тохирсон сайн эмчилгээ. Эмэгтэйчүүдийн хувьд нөхөн үржихүйн
насандаа цус ханах шаардлагагүй. Учир нь сарын тэмдгээрээ цусаа шингэлж,
шинэчилж байдаг. Эмэгтэйчүүдийн урт насалдаг шалтгаан нь ердөө цус шингэн
байдагтай холбоотой. Харин эрчүүдийн хувьд, тэр дундаа илүүдэл жинтэй, бодисын
солилцоо асуудалтай хүмүүс цусаа хануулж байхад буруудахгүй. Гэхдээ эмчийн
хяналтад хануулж байх ёстой. Цусны шинжилгээгээр гемалоген, гематогений хэмжээ
өндөр байвал цус өтгөн байгаа анхны шинж. Үүнээс гадна маш олон шинжилгээг
хийлгэж цус өтгөрсөнийг тодорхойлдог.
-Даралтны маш олон
төрлийн эм байдаг. Түүнээс чухам алийг нь сонгож хэрэглэх вэ?
-Хүнд эм, хүчтэй эм,
хөнгөн эм гэсэн ойлголт байхгүй. Харин тохирсон эм гэдэг ойлголт бий.
Даралтыг буулгахаас гадна бусад эрхтэнг хамгаалдаг, нарийн мэргэжлийн эмчийн зөвлөсөн,
өөрт тохирсон эмийг хэрэглэх ёстой. Хамгийн гол нь анхдагч даралт уу, хоёрдогч
даралт уу гэдгээ тодорхойлж, эмчийн заавраар эм хэрэглэнэ.
-Зүрхний төрөлхийн
гажигтай хүүхдүүд маш их байдаг. Эдгээр хүүхдүүдэд ямар эм, эмчилгээг хийх вэ?
-Зүрх төрөлхийн цоорхой
төрөх тохиолдол монголд цөөнгүй бий. Хоёр жилийн өмнөөс
зүрхний төрөлхийн цоорхойг бөглөх мэс ажилбарыг монголд хийж эхэлсэн.
Өмнө нь зүрхийг нээгээд, зогсоож байгаад оёж энэ хагалааг хийдэг байсан бол
хоёр жилийн өмнөөс тухайн хүнийг бүрэн унтуулахгүйгээр хэсгийн мэдээ алдуулж
судсан дотор мэс ажилбарыг хийдэг болсон. Энэ бол маш том амжилт. Хамгийн гол
нь зүрхний төрөлхийн гажиг хэдэн настайдаа оношлогдов, ямар өөрчлөлт өгсөнөөс болж мэс
ажилбар хийлгэх шаардлагатай байгааг нарийн мэргэжлийн эмчид хандаж, оношоо зөв
тогтоолгосны дараа хийлгэх ёстой.
-Зүрх судасны өвчтэй
хүн амьтны гаралтай өөх тос идэхгүй байх хэрэгтэй гэдэг. Энэ зөв үү ?
-Ямар ч зүйл хэмжээ
хязгаартай. Хэрвээ хэмжээ нь ихдэх эсвэл багадах юм бол буруу болдог. Өөх тос
огт хэрэглэхгүй байх, хэтрүүлэн хэрэглэх нь хоёулаа сөрөг нөлөөтэй. Тодорхой хэмжээ
гэдэг нь цусан дахь өөх тосны хэмжээг хэвийн хэмжээнд барих хэрэгтэй.
Монголчуудын амьдралын хэв маяг өнөөдөр өөрчлөгдсөн. Монголчууд бүгд нүүдлийн
мал ахуй эрхэлж хатуу ширүүн уур амьсгалд зохицож амьдрахад идэж хэрэглэж
байсан зүйлс нь түүндээ тохирсон байсан. Одоогийн ийм нөхцөл, орчинд тэр хоол хүнс
хэвээрээ байгаад байвал болохгүй. Дагаад өөрчлөгдөх хэрэгтэй. Одоо дулаан
байранд амьдарч, биеийн хүчний хөдөлмөр эрхэлдэггүй хүмүүс тэр их өөх тосыг
хэрэглээд байвал болохгүй. Гэхдээ тодорхой хэмжээнд тааруулж хэрэглэх хэрэгтэй.
Хүний биеийн бүх эс өөхөн давхаргатай байдаг. Өөх тос бол маш их энергийн эх
үүсвэр. Хэт хориглох нь цөсний чулуу үүсэх, тэнэгрэлийг мөн хавдрын эрсдэлийг ч
нэмэгдүүлдэг гэсэн судалгаанууд бий. Тиймээс зохистой хэрэглэх хэрэгтэй.
-Зүрхний өвчтэй
хүмүүсийг шингэн уухыг заримдаа хориглодог. Шингэний зохистой хэрэглээ ямар
байх ёстой юм бэ. Шингэний дутагдалд ямар үед ордог вэ ?
-Шингэний баланс маш
чухал. Ялангуяа зүрхний өвчтэй хүнд илүү хамаатай. Зүрхний дутагдалтай бол
заавал шингэний баланс баримтлах шаардлагатай. Учир нь зүрхний дутагдалтай бол
шингэнийг хорьдог. Их шингэн уугаад байвал хавагнаж, хий ханиалгаж бөглөрөх
гээд байдаг. Зүрхний агшилт муудаж, шингэнийг эргүүлдүүлж чадахаа больдог. Үүн
дээр нь ачаалал нэмж их шингэн уугаад байвал зүрх улам мууддаг гэсэн үг. Харин
зүрхний ямар нэгэн асуудалгүй бол шингэн их хэмжээгээр ууж байх ёстой. Учир нь,
хүний биед шингэн багадаж, дутагдалд орсноор эрдэсийн алдагдалд ордог.
Бөөрний ямар нэгэн асуудалгүй бол хүний бие шингэнээ балансалж чаддаг. Илүү
шингэн хэрэглэвэл бие өөрөө зохицуулаад гаргачихна. Гэтэл хүний биеийн эд
эрхтнүүд доголдоход шингэний баланс заавал барихыг шаарддаг. Шээсний гарцаар
шингэний балансыг барьдаг. Хоёр литр шингэн уугаад нэг литр шээс гарч байгаа
бол үлдсэн нэг литр нь биед үлдэж байна гэсэн үг. Энэ бол хавагнах гол
шалтгаан. Тиймээс шээс, уух шингэн хоёрыг баланслах хэрэгтэй. Ямар өвчнөөс
үүдэж шингэний баланс алдагдаж байгааг эмч шинжилгээгээр тогтооно.
эх сурвалж: goals.mn/erka
