1. ҮРГЭЛЖЛЭЛ ЭХЛЭЛ

"FRIEDRICHSPLATZ" photo credit by © 2017, Bayartsetseg.D

гэрэл зураг © 2017, Д.Баярцэцэг.

DOCUMENTA 14

"THE PARTHENON OF BOOKS" KASSEL CITY, GERMANY

MARTHA MINUJIN

ARGENTINA, San Telmo.
signature work of D14/( 1983/2017 )

ДОКУМЕНТА 14
"НОМЫН СҮМ"

КАССЕЛ ХОТ, ГЕРМАН УЛС

МАРТА МИНУЖИН

( 1983/2017 )

____________________________________________

1943 онд АРГЕНТИН улсын Сан Тэлмо хотод мэндэлсэн, сэтгэлгээний болон үйл хөдлөлийн урлагаар дагнан туурвидаг энэ хүчирхэг эмэгтэйн *АФИНААС СУРАЛЦАХУЙ ДОР* сэдэвийн хүрээнд "НОМЫН СҮМ" бүтээл 14-р ДОКУМЕНТА.гийн бэлгэдэл, түлхүүр бүтээл болон сүндэрлэж буй.

"THE PARTHENON OF BOOKS | НОМЫН СҮМ" 

Cод хүмүүн, сэтгэгч, яруу найрагч, зохиолч, зураач, бүтээлч МАРТА МИНУЖИН-ы эл бүтээлийг анх олж харуут маш ер бусын сэтгэгдэл төрсөн бөгөөд Германы КАССЕЛ хот руу хөдлөхөөс өмнөх гурван өдөр хандивт өргөх ном цуглуулахаар зарлал нийтлэн олон ажлын дундуур цугларсан номоо бүртгэв. МОНГОЛЫН ОРЧУУЛАГЧДЫН ЭВЛЭЛ-ээс зургаан ном бэлэглэснийг авч, хүрэх газартаа эсэн мэнд ирлээ. Эл бүтээл анх 1983 онд чамгүй шуугиан дэгдээснээр түүний алдрын эхлэл тавигдсан байна. 

Та бүхний яг одоо харж буй байгууламжийн урдхан талд \эргэн тойронд олон номын цэг бий л дээ гэхдээ ганцхан газар\ номын дэлгүүрт өөрийн цуглуулдаг сэтгүүл байж байхыг олж хараад, бүр ДОКУМЕНТА 14-т зориулсан ТУСГАЙ дугаар байсанд нь хичнээн их олзуурхав. Сэтгүүл дээрээс харин санаандгүй Марта Минужины хоёр сарын өмнөх ярилцлагыг дөнгөж уншаад сууж байна. 

Ярилцлагын хөгжилтэй санагдсан хэсгээс: 

-Та хүүхэд байхдаа хамгийн анх ямар ном уншсан бэ? хэмээсэн сэтгүүлчийн асуултанд, 

Марта.М: -Арван настайдаа Алиса Гайхамшгийн Оронд. хэмээжээ. Алисаг хүүхэд байхдаа бид бүгд зурагтаар хүүхэлдэйн киног нь мөн ч их үзсэн дээ, одоо бодох нь Аягүй бол Марта өөрөө бараг гол дүрийн АЛИСА байсан даа, худлаа гэвэл хүүхэд насных нь төрхийг гүүглээс олж хараарай, хэмээн бодож амжив. Мартагийн ертөнцийг өөрчилсөн ном юу гээ? ОГИУДАС, САРТРЫН ОГИУДАС, гайхалтай ном шүү. Огиудасыг монгол хэл рүү хөрвүүлснээр би дөнгөж уржнан олж уншсан. Харин Марта 12 настайдаа эл номыг уншаад ГЭНЭТ ТОМ ХҮН БОЛЧИХСОН гэнэ. Ер номгүйгээр энэ дэлхийг, өөрсдийн ертөнцөө та бүхэн төсөөлөөд үз дээ?

     Хүүхдийн баяраар ээж минь дандаа үлгэрийн ном авч өгдөг байж билээ, харин зуны амралтаар миний ном уншдаг газар байшингийн дээвэр байсан. Алимны хайрцагт хэдэн номоо өрж хийчихээд ээлж дараалан уншихдаа ерөөс энэ ертөнц тэр чигээрээ номноос бүтдэг  байх хэмээн санаж, номын тухайд миний хүүхэд насны төсөөлөл, ойлголт өдөр бүр биежиж буй гэвч хүн бүрийн бодол адилгүй шүү дээ.

   Энэ удаагийн ДОКУМЕНТА 14 хоёр улсад зэрэг болж буйгаараа онцлог, Монгол Улсыг төлөөлөн анх удаа Монгол бүтээлчид бүтээлээ дэлгэж, бид бүгд энэ хотыг зориход маш олон хүний хүч хөдөлмөр шингэж, маш чухал уулзалтууд өөрөөр хэлбэл өндөр ХАРИУЦЛАГА биднийг угтаж байсан юм. 

Монголын Орчуулагчдийн Эвлэлээс захирал О.Чинбаяр ахын өгч явуулсан номыг өөрийнхөө сүүлийн шүлгийн номтой хамт хандивын хайрцагт хийж буйгаа ихэд хичээнгүйлэн баримт болгож ганц нэг зураг даруулав. 

Бидний Кассел хотоор, Документа руу аялсан анхны өдөр ийн эхлэсэн юм. Ямартай ч эл аварга байгууламжид зориулсан номын хандивыг эл хайрцагт ёслол төгөлдөр илгээлээ. Эдгээр номнуудын хувь заяа хэрхэхийг МАРТА МИНУЖИН мэдтүгэй.

пс: "Хориотой Ном"-ын хандив үргэлжилж буй, хандивын хайрцагт ном хийхэд заавал хүснэгтийг бөглөсөн байх шаардлагатай бөгөөд энд тухайн цаг үедээ эсвэл яг одоо, хурцаар шүүмжлүүлсэн, хориглосон, хориотой номуудыг эл бүтээлд хамруулан оролцуулж, өлгөн байршуулж буй хэмээсэн шүү.

ном хандивлах холбоос: 

http://www.documenta14.de/…/ne…/1601/call-for-book-donations

Марта Минужины эл бүтээлийн талаарх дэлгэрэнгүй түүхийг:

http://www.tate.org.uk/art/artworks/minujin-the-parthenon-of-books-t14343

Биднийг дэмжиж тусласан Герман улс, Монгол улс, Берлин болон Монголд буй ГЁТЕ ИНСТИТУТ, Монголын Орчин Үеийн Урлагийг Дэмжих Холбоо/MCASA, Монголын Урлагийн Зөвлөл, ДОКУМЕНТА 14 багийн хамт олон туслаж дэмжсэн бүх байгууллагууд, хувь хүмүүс, урлагт хайртай хүн бүхэнд нийт багийн хамт олны нэрийн өмнөөс баярласан талархсанаа илэрхийлье.

Хүндэтгэсэн Годо.

2017.06.26

Хятадын Үндэсний Номын Сан

Бээжин хотод байрших Хятадын Үндэсний Номын Сан 108 жилийн өмнө буюу 1909 онд үүсэн байгуулагдсан бөгөөд \2015 оны арванхоёрдугаар сарын байдлаар\ 35сая 181,472 боть номтой, үүнээс онцлоход:

-Эртний Хятадын нэн ховор 270,000 судар,

-ШАН гүрний үед хамрах \16–11 зуун НТӨ\ 35,000 мянган чулуу болон малын дал, яст мэлхийн хуяг дээр бичсэн бичвэр \зарим олдвор бичвэрийн он тоолол эргэлзээтэй\,

ШАН гүрний ORACLE BONE\ манайхаар бол мэргийн дал юм уу даа.

амьтны дал дээр нүх гарган тэмдэглэсэн тэмдэгт

-Дунхуань, Могао агуйн 16.000 боть баримт гар бичмэл,

-Өмнөдийн Сүн гүрний номын сан \1127–1279\ түүн дундаа алдарт ЖУ СИ-гийн бүтээлүүд,

-Алтан Улс \1115–1234\ -ын бүтээлүүд, тус тус хадгалагдаж буй ажээ.

эх сурвалж: википедиа хуудас 2017

САРНЫ БУРХАН шүлгийн түүвэр тун удахгүй ....

Дашдондовын Баярцэцэг "САРНЫ БУРХАН" шүлгийн түүвэр тун удахгүй ....

Bayartsetseg Dashdondov "GOD OF THE MOON" new poems coming soon ....

An Attempt At Jealousy

How is it living with another? Simple isn't it? And soon even the memory of me A stroke of the oar

Is left behind with the line of the shore, A floating island (In the sky, not in the water)! Spirits, spirits, they will be sisters, Not lovers to you, ever!
How is your life with an ordinary woman? Without the divine? From her throne (stepped down). The sovereign is deposed
How's your life? Busy? Huddled? Waking up ... how? How do you cope with it, poor man? Taxed by the undyingly trivial
"Hysterics and interruptions--Enough! I'll rent a place of my own." My chosen one? How's life with your love,
Is the food more to your taste? More delicious? You're to blame if you sicken. You, who have walked on Sinai? How's your life with a semblance,
How's your life with a stranger, In another place? Point blank: Are you in love? Does not shame, like the reins of Zeus, Lash your forehead? How is your life? Healthy?
Is it possible? Do you sing: how? Plagued with an undying conscience, How do you cope, poor man? How's your life with the goods
Of the market place? The rent— is it steep? After Carrara marble How is your life with the dust
Of plaster? (God was carved from A block of stone-- and beaten into sand!) How is it living with one of a hundred thousand women-- You, who have known Lilith?
The market? Grown cold to magic, Are you sated with the novelty of Woman, one without a sixth Sense? How is it living with an earthly
Are you happy now, in your mind? As mine with another man? No? In a failure without end How is your life, dear? As difficult
Marina Tsvetaeva November 19, 1924

мона лиза

Мона Лиза (англ. Mona Lisa; итал. La Gioconda; фр. La Joconde) нь Леонардо да Винчигийн зурсан, XVI зууны хөрөг юм. Энэ бүтээл одоо Парисын Лувpын музейд хадгаглагддаг, "Гунигтайхан харж, учиртай инээмсэглэх" энэ бүсгүйн хөрөг хүн төрөлхтний уран зургийн түүхэнд хүндтэй байр суурь эзэлсэн хэвээр.

Жокондагийн тааврын талаар бичсэн цаас уул овоо шиг их. Мона Лизагийн инээд ямар учиртай, ер нь Луврын музейд хуулбар зураг өлгөөтэй байгаа юм биш биз, Леонардо энэ хөрөгт хэнийг зурсан бэ гэх зэрэг асуултууд урлаг судлаачид, сэтгүүлчид, урлагийн хорхойтнуудын олон зуун жилийн турш маргааныг өрнүүлсээр иржээ. Дунд орчим насны даруухан хувцастай, сайхан гэж хэлмээргүй эмэгтэйн том биш хэмжээний хөрөг. Гэтэл яагаад хүчтэй өрсөлдөгчид болох Рафаэлийн “Сикстины дагина” эсвэл Веласкесын “Толины өмнөх Венера” зэрэг бүтээлүүд энэ бүтээлд хүндэтгэлийн тавцангаа шуудхан тавиад өгөв.

Мона Лизагийн алдрын гол үүд нь Леонардо да Винчийн авъяас юм. Учир утгагүй зүйл гэж үгүй. Жоконда бол их мастерын нэрийн хуудас. Леонардо уг хөрөгт гарын үсэг, он сар бичсэнгүй. Гэхдээ суут зураачийн бүтээл мөн гэдэг нь эргэлзээгүй. Зургийн шинж чанар нь өөрөө үүнийг батлана. Шинэ содон нээлт биш харин сэргэн мандалтын үеийн бүх ололт энэ зурагт нэгдэн өндөр түвшинд бүтээгдсэн билээ. Энд байгал ба хөргийн зохицолдол, бүсгүйн хагас хөндлөн суусан байрлал, үзэгчид хандсан харц, пирамид загварын зохиомж бий. Мөн их мастерын зурах техник илэрхий харагддаг.

Мона Лиза Европын урлагт сэтгэл зүйн хөргийн шинэ жанрын эхлэлийг тавьсан билээ. Аугаа их мастер энэ бүтээлээ туурвихдаа хурц эсрэг тэсрэг байдал ба зөөлөн хөг аялгуу хөдөлгөөнгүй зогсонги чанар ба өөрчлөлт хувиралт, сэтгэл зүйн нарийн мэдрэмж ба шилжилт зэрэг уран сайхны бүх арга хэрэгслийг ашигласан байна.

Зураач бүтээлээ нимгэн давхаргаар үелэн өмнөх давхаргыг хатсаны дараа дараачийхийг нь нэмэх аргаар зуржээ. Гэрэл сүүдрийн тоглолтыг будгаар амилуулан эд зүйлсийн замхран манарах дүрслэл гаргахыг “сфумато” (италиар утаа шиг замхрах) гэнэ.

Жоконда судлаачдын олохыг оролдож буй таавар нь сфуматог гүйцэтгэх авъяаст бий аж. Тэдний олонх будгийн давхарга дор илгээгдсэн гэх “нууц захиаг” олоод үзчихсэн хэмээж буй нь хамгийн сонирхолтой. Леонардогийн өөрийн хөрөг тэнд нуугдаж байгаа ч гэх. Үзэгчид зураачийн бүтээлд нуугдсан дүрслэлийг олохоор ямагт эрмэлзэж байдаг нь нууц биш. Энэхүү зургийн талаар маш олон янзын таамаглал мэдээ байдаг, тэр бүхэн өөр өөрийн гэсэн онцлогтой. Өнөөг хүртэл энэ бүтээлийг олон янзаар хуулбарлан зурах гэж оролдсон боловч үндсэн эх шигээ болж чадаагүйн нууц нь Леонардо Да Винчи энэ зургийг зурахдаа өөрөө будгийг нь найруулан зурсан, түүнчлэн өөр бусад хүмүүс болон туслахууд хажуудаа хэнийг ч байлгаагүйгээс энэхүү зурагны үл тайлагдах нууц үүрд хадгалагдаж үлдсэн буй.

Дүрслэх урлагийн бүтээлүүдийн дунд Жокондагийн төрсөн өдрийг бараг анзаараагүй өнгөрсөн билээ. Ван Эйк, Дуччо нарын шинэ бүтээл дуусаны баярыг Гент ба Сиена хот даяар хэдэн өдөр дараалан тэмдэглэж байлаа. Тийм ч учраас мэргэжилтнүүд Жокондагийн төрсөн өдрийг нарийн тогтоож чадахгүй л байгаа юм. Жоконда 1503-1506 оны хооронд бүтээгджээ гэж үздэг. Тэгэхлээр бид Жокондагийн төрсөн өдрийг дөрвөн жилийн турш тэмдэглээд байхад буруудах зүйл алга. Леонардо насан эцэслэх хүртлээ захиалагчдаа өгөөгүй бөгөөд энэ зургийг өөртөө хадгалж байсан. Гэсэн хэдий ч Мона Лиза “хорионд” байсангүй. Жоконда эхнээсээ алдар нэрийн шүүлтээр дамжсан. Ганц ч бүтээл ийм шүүлтгүйгээр урагш алхдаггүй. Жинхэнэ мэргэжлийн хүмүүс энэ бүтээлийн шүтэн бишрэгчид юм. 16-р зууны уран зурагт Жокондагийн ул мөр, нөлөө их. Агуу Рафаэль л гэхэд энэ зургийн “өвчний” халдвартай байв. Леонардо зураачдын “гарын авлага” болохоор бүтээл туурвижээ. Тэд Мона Лизаг хуулбарлан уран зургийн нууцад суралцаж байлаа.

Жокондагийн алдрыг дэлгэрүүлсэн анхны хүн нь зураач Жоржио Визари болсон юм. “Хамгийн нөлөө бүхий зураач, барималч, уран барилгачдын амьдралын тухай бичлэг” номондоо “Франческо дель Жокондагийн эхнэр Мона Лизагийн хөргийг бичих захиалгыг биелүүлэх зураач нь Леонардо болсон юм. Урлагийн хэлээр байгал орчныг хуулбарлан дууриах эрмэлзэлтэй хүн бүрт энэ боломжийг нээн өгч, зөвхөн уран зурагт байх нарийн нандин арга барилыг энэ зурагт нэгд нэгэнгүй гаргажээ. Хүн гэхээсээ тэнгэрлэг эл хөрөг гайхамшигтай бүтээл хэмээн тооцогдож байна. Өөрөөр ч байх аргагүй, амьдрал өөрөө ийм байдаг” хэмээн тэрээр бичиж байв. Визарийн дүгнэлт мэргэжлийн зураачдын дунд өндөр нэр хүндийг Жокондад авчирсан билээ. Мөн тэрээр ирээдүйн “супер одыг” Мона Лиза Жоконда гэсэн хамгийн тохиромжтой “тайзны нэртэй” болгосон юм.

Флоренцийн торгоны наймаачны эхнэр энд зурагджээ гэдгийг Визаригаас өөр дурьдсан хүн байдаггүй. Харин ч бүгд үүнтэй зөрчилдөж байжээ. Леонардо нэрд гарсан оргил үедээ хэний ч мэдэхгүй нэгэн худалдаачны эхнэрийг зурах хэрэг юу байсан юм бол? Зургийн талаар анхны баримттай мэдээллийг Арагоны санваартны нарийн бичгийн дарга Антонио де Беатис гаргасан байдаг боловч Мона Лиза Жокондагийн тухай нэг ч үг дурсаагүй байна. Агуу зураачийг нас барахаас өмнөхөн Беатис Леонардогийн урлангаар орсон гэнэ. Тэрээр зураачийн урланд Жулиано Медичийн захиалгаар зурагдсан Флоренцийн хатагтайн хөргийг харлаа гэж тэмдэглэлдээ бичин үлдээжээ. Хожим эрдэмтэд их зураачийн загвар нь чухам хэн байж болох тухайд хэд хэдэн таамаглал дэвшүүлэн судалсан юм.

Тэдний дундаас загвар болоход хамгийн тохиромжтой хүн нь Мантуин вангийн хатагтай Изабелла д Эсте байв. Тэр эмэгтэй их зураачтай найзалдаг, захидлаар харилцдаг байжээ. Леонардогийн зурсан Изабеллагийн харандаан таталбартай харьцуулан харвал Луврын музейн алдарт зургийн баатартай адил төстэй шинж байдаг. Гэхдээ шүтэн бишрэгчдийн хувьд Изабелла болон Леонардогийн үеийн бусад нэртэй эмэгтэйчүүд алдарт зургийн загвар болон үлдэж чадаагүй билээ. Зөвхөн Визарийн гаргаж ирсэн наймаачин Жокондагийн эхнэр Мона Лиза энэ зурагт дүрслэгдсэн гэдэгт бүгд итгэх болов. Үүүнээс зургийн Жоконда хэмээх 2 дахь нэр үүссэн аж. Ийн олон жилийн турш олон хувилбар дээр дэлхийн эрдэмтэн, судлаачид, урлагийн зүтгэлтнүүд маргалдаж, мэтгэлцсэний эцэст сайхан Жоконда бодит амьдрал дээр хэн байсныг эцсийн байдлаар тогтоожээ. Энэ бол Флоренцийн гэргий Лиза Герардини мөн болохыг нэгэн дуугаар батлав. Германы Хэйдэлбэргийн их сургуулийн эрдэмтэд уг дүгнэлтийг нээсэн боловч олон нийтэд энэ тухай 2008 он гараад удаагүй байхад зарлажээ.

Леонардогийн суу билэг Жокондагийн амьд харц, түүний нууц далд, тайлагдашгүй инээмсэглэлд оршдог. Түүнээс гадна энэ зургийн ард зурагдсан байгал асар өргөн утга учир хийгээд далд санааг агуулж буй. Гэхдээ үүнийг харсан жирийн нэг шүдний эмч хараад шүдээ хавирдаг зуршилтай гэж хэлжээ.

эх сурвалж: википедиа

ДИЯАН=ЗЭН

- Self-mortification -

гэрэл зургийг: Цогтын ШУВУУ 2015

Photo by Shubuu Tsogt 2015

All rights reserved: YELLOWBIRD

| not edited |

ЭРТНИЙ СУРГААЛ

Бодь хэмээгч бэлгэ чанар буюу

Бодол сэтгэл төрвөөс атгаг болъюу

Ариун сэтгэл атгагийн дунд оршмуй

Ашдын зөв гурван түйтгэргүй ажгуу

Ертөнцийн хүмүүн Бурханы мөрөөр замнаваас

Ер алив аймаг сав тотгоргүй болмуй

Гагц өөрийн гэмийг шинжиж явбаас

Гарцаагүй сайн номтой магад учирмуй

Төрөл зүйлтэн өөр өөрийн замтай

Тэр бүр харилцан үл харшилмуй

Замаас гажин жам ёсыг эрвээс

Замбуулингийн нас төгстөл түүнээ эс олмуй

Эндүүрэлт орчлонд нэгэн насыг бараад

Эргээд харахад харуусал гуниг дүүрэн

Чин үнэн замыг олъё хэмээвээс

Чигч шулуун явдал тэр болой

Өөрт номын сэтгэл үгүй бол

Өөдгүй явдлаар замыг эс олмуй

Чигч сэтгэлээр явдлыг засагч хүмүүн

Чивэлт орчлонгийн гэмийг үл үзнэм

Гагцхүү бусдын гэмийг сонжин явдаг бол

Гарцаагүй тэр өөрийн гэм мөн

Бусад буруутай өөрөө гэмгүй хэмээвээс

Буруу алдас чухам тэр болой

Атгаг бодлыг биеэс үлдэн хөөж

Атаатан мэт нисваанисын үндсийг тасла

Амармаг болоод хорсох сэтгэл эс халдваас

Алжаасан хөл хөсөр амарч болмуй

Урин зальхайд автагчийн сэтгэлийг номхотгохуйд

Уран аргыг хэрэглэвээс сая бүтмүй

Өрөөлийн сэжиг төөрөгдлийг арилган чадваас

Өөрийн бэлгэ чанар илэрч буй болой

Ертөнцөд оршигч Бурханы ном

Ер ертөнцийн үзлээс ангид бус

Орчлонг огоороод бодийг олно хэмээх нь

Олдошгүй туулайн эврийг эрэхтэй адил

Үнэн үзэл ертөнцөөс нөгчихүй болой

Үзэл буруу нь ертөнцөд агч буюу

Тэрс зөв үзлийг хамт таягдан хая

Тэгж чадвал сая бодь сэтгэлийг үзмүй

Үгүүлэн буй Донминий дуулал болой

Өөр нэрийг их номын онгоц хэмээмүй

Орчлонд төөрөлдсөн нь тоолшгүй галвын хэрэг

Онож гэгээрэх нь агшнаа бүтэх тохиол.

/ “ДИЯАН”᠌᠌ 2011, х-74, орчуулсан доктор, профессор Доржсүрэнгийн Болдбаатар /

 

"НОМЫН САН ба ИОСИФ БОИС"

the event link:  https://www.facebook.com/events/1818072781787050/

CACM: https://www.facebook.com/CACM.MN/?ref=bookmarks

THE BLUE SUN: https://www.facebook.com/art.bluesun?fref=ts

ALT CTRL:  https://www.facebook.com/ALTCTRL.TM/?ref=bookmarks

MORNING ART NEWS:  https://www.facebook.com/MORNINGARTNEWS/?ref=bookmarks